Home »

Lễ hội độc đáo miền sông nước - Vĩnh Thông

24/05/2017
Đến hẹn lại lên, hằng năm cứ đến ngày mùng 9 - 10 và 11 tháng 5 âm lịch, người dân khắp nơi lại về cù lao Năng Gù (xã Bình Thủy, huyện Châu Phú, tỉnh An Giang) dự đại lễ Kỳ yên đình thần Bình Thủy. Đây là lễ hội văn hóa truyền thống của địa phương, cũng là một trong những lễ hội lớn hàng đầu tỉnh An Giang. Lễ diễn ra vừa có ý nghĩa cầu mong bình an, vừa kỷ niệm thành lập làng (năm 1783), cũng vừa kỷ niệm ngày giỗ của Lễ Thành Hầu Nguyễn Hữu Cảnh (năm 1700).
Theo cổ lệ, đình làng Nam Bộ mỗi năm có hai lễ cúng “xuân thu nhị kỳ”. Xuân tế là Hạ điền, khi mùa vừa thu hoạch xong, dân chúng tạ ơn thần đã cho trúng mùa. Thu tế là Thượng điền, khi bắt đầu gieo trồng mùa vụ mới, cầu xin thần phò hộ. Cứ ba năm, đình làng lại tổ chức đại lễ Kỳ yên, nên có câu “đại lễ Kỳ yên tam niên đáo lệ”. Tuy nhiên, đa số đình làng ở tỉnh An Giang chọn lễ Hạ điền làm lễ Kỳ yên và tổ chức hằng năm.
Cứ đến cuối tháng 4 đầu tháng 5 âm lịch, bao người con Bình Thủy đi lập nghiệp phương xa đều nô nức cùng nhau trở về. Về không chỉ để dự lễ hội, về không chỉ để sum họp gia đình, mà còn như một cách lưu dấu chút tình nghĩa với làng quê, chút hoài niệm thơ mộng. Bên cạnh đó, lễ hội còn thu hút hàng chục ngàn lượt khách trong và ngoài địa phương đến tham dự.
Đến được đình thần Bình Thủy du khách thật khó vào được bên trong khu vực chánh lễ, vì số lượng khách hành hương và tham quan đã về đây từ sớm và rất đông. Không gian lễ hội vui nhộn với các gian hàng bán đồ lưu niệm, các trò chơi thiếu nhi, hội chợ… Phần lễ chỉ trong ba ngày nêu trên, nhưng phần hội thì thực tế kéo dài hơn nửa tháng. Lễ hội về đêm càng náo nhiệt. Nhứt là các đêm mùng 8 - 9 và 10, khu vực xung quanh đình luôn tấp nập, rộn ràng.
Đến ngày đại lễ, lá thần kỳ được thượng lên kỳ đài trước sân đình, tung bay như lời báo hiệu ngày trọng đại của làng thôn. Lá cờ khổ lớn, nền đỏ, tua vàng, trong có bốn chữ Hán thêu vàng “Thiên hạ thái bình”. Vào chiều ngày mùng 8 tháng 5 âm lịch, hội thi xe hoa diễu hành được diễn ra tại bờ kè đình. Các xe hoa được thiết kế thẩm mỹ, độc đáo với những hình ảnh về thành tựu nổi bật của từng đơn vị. Sau khi Ban Giám khảo chấm điểm, đoàn xe sẽ chạy vòng cù lao - hoạt động đánh dấu hội làng bắt đầu.

Xe Thỉnh sắc thần (Ảnh: Vĩnh Thông)

Sáng sớm ngày mùng 9 tháng 5 âm lịch, Ban Quý tế đình thần Bình Thủy tổ chức lễ Tĩnh sanh (tĩnh: thanh tịnh, sanh: hy sinh). Một con heo trắng còn sống đặt trước bàn thờ với tính chất tượng trưng, được đổ rượu lên mình rồi mang xuống nhà bếp. Ngoài ra, còn có các phẩm vật, trà rượu, hương đăng, hoa quả… Sau đó bắt đầu lễ Thỉnh sắc thần - nghi thức truyền thống trong lễ Kỳ yên ở các đình miền Nam. Dẫn đầu là xe của đoàn lân sư rồng với tiếng chiêng trống rộn ràng như một hình thức thông báo sắc thần sắp đến, tiếp theo là xe long đình - nơi đặt hòm đựng sắc thần.
Xe rước sắc thần được gọi là mang dòng chữ “Thần du vãng cảnh” xem như để thần được đi “du ngoạn” trong làng, xem xét dân tình và ban rãi phước lành. Xe rước sắc thần trước đây được trang hoàng lộng lẫy với rồng phượng đắp bằng cây, lá, hoa có sẵn tại địa phương. Đó là sản phẩm thể hiện sự khéo léo và tinh tế của những người nông dân chất phác nhưng đầy óc sáng tạo. Tuy nhiên, chế tác chiếc xe như thế mất nhiều thời gian, công sức và nguyên vật liệu nên vài năm gần đây Sắc thần được rước bằng xe bốn bánh.
Theo sau đó là xe chở Ban Quý tế, quan quân theo hầu. Ban Quý tế mặc quốc phục áo dài khăn đóng chỉnh tề, quan quân oai nghiêm với gươm giáo tượng trưng và trang phục như lính triều đình xưa. Đoàn xe hoa diễu hành tối đêm trước vẫn tiếp tục tháp tùng cùng đoàn xe rước sắc thần vào sáng mùng 9 làm phong phú thêm màu sắc lễ hội. Cuối cùng là hàng trăm xe đạp, xe gắn máy rồng rắn nối đuôi. Dọc hai bên người, nhân dân địa phương đặt bàn hương án trước nhà để “nghinh thần” với các lễ vật như bánh, trái cây, tuy đơn sơ mà ấm cúng, trang trọng. 

Xe hoa diễu hành của ấp Bình Quý (Ảnh: Vĩnh Thông)

Đoàn xe diễu hành vòng quanh cù lao rồi trở về đình thần. Sau khi sắc thần về tới đình, nhân dân khắp nơi trong xã bắt đầu mang lễ vật đến cúng. Các lễ vật chủ yếu là heo quay, xôi, trái cây, bánh… Trưa cùng ngày, nghi thức hành chánh - khai mạc đại lễ Kỳ yên đình thần Bình Thủy và kỷ niệm lập làng Bình Thủy, được bắt đầu diễn ra tại nhà vỏ ca.
Lễ Túc yết mang ý nghĩa là túc trực để chờ yết kiến thần, hình thức giống như cúng mâm Tiên trong đám giỗ, với các nghi thức theo đúng cổ lệ vùng đồng bằng sông Cửu Long. Khi hành lễ, Lễ sanh mặc áo như tú tài xưa, vòng cao hai tay phía trước nâng vật phẩm, bước đi hình chữ “tâm”. Theo sau là các Đào thài vừa đi vừa quạt và xướng ca những lời chúc tụng. Phần có thể xem là trang trọng nhứt trong nghi thức Túc yết là khi chủ lễ xướng “Nhạc sanh tựu vị”, ban nhạc lễ cổ truyền đến trước bàn thờ để “Tấn nhạc”. Nhạc lễ tấu bản Nghinh thiên tiếp giá, như chào đón thần di chuyển về an vị trên ngai. Khi đó, tất cả những người có mặt trong đình đều phải đứng dậy trang nghiêm.
Tiếp theo là phần đọc văn tế của ông Hương văn. Văn tế viết chữ Hán bằng mực tàu trên giấy hồng đơn, nội dung ca ngợi công đức và cầu thần phò hộ làng thôn. Khi Hương văn đọc có người cầm đèn cầy rọi theo từng dòng. Đọc xong, văn tế được đốt trước bàn thần. Buổi lễ trang nghiêm hòa với tiếng nhạc lễ Nam bộ cổ truyền, chủ đạo là bài Hạ, lúc đọc văn tế thì không trỗi nhạc.
Nhìn chung, Kỳ yên ở Đình thần Bình Thủy không khác mấy so với những ngôi đình ở miền Nam. Tuy nhiên, có quy mô lớn sánh tầm một trong những lễ hội lớn hàng đầu ở An Giang. Điều đó một phần bởi vì địa phương có tổ chức Giải đua thuyền truyền thống, thu hút nhiều người tham gia thi đấu và dự khán. Đây là nét đặc sắc riêng của địa phương, có từ thập niên 1950, ban đầu là hình thức thi thố tài năng trong xóm cho vui, dần dần có thưởng trở thành trò chơi chính thức được đưa vào lễ hội hằng năm.
Xã Bình Thủy nhiều năm liền vinh dự được chọn là đội tuyển đại diện cho tỉnh An Giang thi đua thuyền cấp khu vực và toàn quốc. Năm nào cũng có giải thưởng cao mang về cho tỉnh nhà. Nói thế để thấy rằng, đua thuyền ở Bình Thủy là đặc trưng, là thế mạnh, mặc dù ở một số nơi vẫn có phong trào nầy nhưng xét về chất và lượng lẫn tiếng tăm thì không bằng. Tiếng lành đồn xa, Giải đua thuyền truyền thống đình Bình Thủy càng lúc càng thu hút du khách.

Thi đua thuyền truyền thống (Ảnh: Vĩnh Thông)

Cuộc thi đua thuyền hằng năm được chia làm hai phần thi là vòng loại và chung kết. Phần thi vòng loại diễn ra sáng ngày mùng 9 tháng 5 âm lịch sau nghi thức rước Sắc thần, phần thi chung kết diễn ngày sáng và trưa ngày 10 tháng 5 âm lịch. Phong trào đua thuyền gồm nhiều thể loại: thuyền nam, thuyền nữ, thuyền phối hợp, thuyền rồng, thuyền học sinh… với nhiều giải thưởng hấp dẫn, do các doanh nghiệp địa phương đồng tài trợ.
Các đội thuyền được chia theo từng bảng, mỗi vòng đấu là một bảng, gồm khoảng 4 đến 6 thuyền, tùy năm. Trong lúc cuộc thi diễn ra, hàng ngàn người đứng dày đặc cả hai bên bờ sông Năng Gù khoảng một cây số. Khi một vòng đấu bắt đầu thì xe gắn máy, xe đạp trên bờ và xuồng ghe dưới nước cũng chạy theo cổ vũ, tất cả tạo thành một không khí rất riêng, rất sâu lắng trong lòng người.
Tại khán đài của Ban Tổ chức và Ban Giám khảo, không khí càng nhộn nhịp hơn gấp bội. Có người đứng xem trên bờ, có người đứng dưới sông mặc kệ sìn bùn, có người ngồi vắt vẻo trên cành cây… Những chiếc xuồng, ghe đầy khắp mặt sông, đặc biệt là các bè chuối theo kiểu tự thiết kế giống như kiểu lều trại của thanh niên trong vùng cũng rất độc đáo và thân thiện. Đội lân, chiêng trống được đưa xuống ghe để cổ vũ cho đoàn đua và tăng thêm phần hào hứng cho người xem.
Một điều đặc biệt khác chỉ có ở địa phương đó là hoạt động hóa trang. Trước ngày lễ hội, các thanh niên trong xã thiết kế những chiếc bè như kiểu lều trại, làm từ thân cây chuối, với nhiều kiểu dáng đa dạng, trang trí bắt mắt. Trong hai ngày diễn ra đua thuyền, họ sẽ thả trôi chiếc bè trên sông, cùng nhau ca hát, nhảy múa. Và, đặc biệt là những người có mặt trên bè phải hóa trang giống như thổ dân, vẽ mặt, bôi lọ lên cơ thể, trang trí quần áo với lá cây… Đây là một nét văn hóa đặc sắc, mang đậm tính sông nước.
Không cầu kỳ, màu mè như các lễ hội ở thành thị, lễ hội Kỳ yên đình thần Bình Thủy đậm chất dân dã, chân quê. Trẻ con tung tăng bên bộ quần áo mới, người lớn tổ chức các buổi tiệc nhỏ để sum họp bạn bè. Tình cảm của người dân Bình Thủy với lễ hội nầy rất sâu sắc, đối với họ, đình làng và lễ hội đình không phải là tín ngưỡng kỳ vĩ hay cao siêu, mà rất đỗi gần gũi, thân thương.

Bài, ảnh: VĨNH THÔNG
(Tạp chí Thất Sơn, số 230, tháng 6/2017)

Chuyên mục: ,
Tác giả giữ bản quyền, vui lòng ghi rõ nguồn khi sử dụng nội dung này.

Comments[ 0 ]


Đăng nhận xét