Giới thiệu sách Tín ngưỡng dân gian của người Hoa ở Châu Đốc

Tín ngưỡng - tôn giáo được hiểu một cách khái quát là niềm tin vào sự tồn tại của đối tượng thiêng và những thực hành thể hiện lòng tin đó. Đây là thành tố văn hóa hàm chứa thế giới quan và nhân sinh quan của con người một cách sâu sắc. Do đó, hiểu về đời sống tín ngưỡng - tôn giáo của một cộng đồng là hiểu về những giá trị sâu thẳm trong tâm hồn của cộng đồng ấy.

Thành phố Châu Đốc - tỉnh An Giang là đô thị hình thành cách nay chưa đầy ba thế kỷ, nhưng đã sớm có sự cộng cư và giao thoa văn hóa giữa các tộc người Việt, Khmer, Chăm, Hoa… Hệ thống tín ngưỡng - tôn giáo của các tộc người thể hiện rõ quá trình này. Trong đó, tín ngưỡng dân gian của tộc người Hoa là một trong những mảng màu chủ đạo làm nên bức tranh đa sắc ấy. 

Tín ngưỡng - tôn giáo vừa là một trong những thành tố quan trọng thể hiện đặc trưng văn hóa tộc người và đảm bảo sự bền vững của tộc người, vừa đóng góp thêm những giá trị mới và trở thành một bộ phận tạo nên sự đa dạng cho văn hóa địa phương. Trường hợp tín ngưỡng dân gian của tộc người Hoa trên địa bàn Châu Đốc là minh chứng cho nhận định đó. Họ đã vừa bảo tồn truyền thống, vừa biến đổi để thích ứng, đồng thời đóng góp nhiều giá trị văn hóa cho Châu Đốc nói riêng và Nam Bộ nói chung.

Trong quá trình di cư đến Nam Bộ - Việt Nam, hành trang mà người Hoa mang theo có cả những hình thái tín ngưỡng từ quê cũ. Trên vùng đất mới Châu Đốc, họ tiếp tục duy trì và phát triển những giá trị văn hóa tín ngưỡng hết sức phong phú và đặc sắc. Tại đây không chỉ có những tín ngưỡng tương tự cộng đồng người Hoa các nơi khác ở khu vực Nam Bộ, mà còn có những tín ngưỡng đặc thù của địa phương. Các loại hình tín ngưỡng này cũng không hoàn toàn giữ nguyên bản như ở Trung Hoa, mà có sự biến đổi và tích hợp nhiều yếu tố văn hóa mới.

Tín ngưỡng dân gian là chỗ dựa tinh thần cho người Hoa từ những ngày đầu định cư trên vùng đất lạ, đóng vai trò then chốt trong việc bảo tồn và phát huy văn hóa tộc người. Trên bình diện văn hóa vật thể, đền miếu là các “bảo tàng sống” lưu giữ những giá trị tinh hoa của ông cha. Trên bình diện văn hóa phi vật thể, lễ hội là những sinh hoạt sống động góp phần kế thừa truyền thống. Tín ngưỡng không chỉ gắn kết người Hoa với nhau, mà còn góp phần kết nối các tộc người cận cư tại địa phương, thể hiện tinh thần thoáng mở và hòa đồng của các cư dân Nam Bộ.

Nhằm góp phần làm rõ hơn những giá trị trong văn hóa tín ngưỡng của cộng đồng Hoa trên vùng đất Châu Đốc, chúng tôi thực hiện công trình nghiên cứu Tín ngưỡng dân gian của người Hoa ở Châu Đốc. Triển khai đề tài này, tác giả tiếp cận dưới góc nhìn chuyên ngành văn hóa học, với phương pháp chủ đạo là khảo sát thực tế. Nội dung công trình tập trung nghiên cứu thực trạng và đặc điểm của các loại hình tín ngưỡng dân gian, phân tích giá trị của chúng trong đời sống cộng đồng Hoa trên địa bàn Châu Đốc, từ đó góp phần nhận diện vai trò của văn hóa tộc người Hoa trong không gian văn hóa Nam Bộ.

Do thời gian và điều kiện nghiên cứu cũng như năng lực bản thân tác giả có giới hạn, chắc hẳn tác phẩm không tránh khỏi thiếu sót. Chúng tôi rất mong được quý độc giả thông cảm lượng thứ và đóng góp ý kiến.

VĨNH THÔNG